14- KONU ANLATIMI

PERİYODİK ÇİZELGE:
Fiziksel ve kimyasal özelliklerine birbirlerinden farklılık gösteren elementler metal, ametal ve yarımetal olarak gruplandırılabilir.
A. METALLER:
Günlük yaşamımızın pek çok kısmında metallerden yararlanırız. Metallerin kendi aralarında pek çok benzerlik olmasına rağmen her metalin farklı bir özelliği vardır. Bu nedenle farklı kullanım alanına göre uygun metalleri seçeriz.
Örneğin; sisli yolların aydınlatılmasında, etrafa sarı ışık yayan sodyum buharı; lambaların ve stadyumların aydınlatılmasında, parlak beyaz ışık yayan lambalarda sodyum civa karışımı halindeki sodyumdan yararlanırız.
Ya da; magnezyum hafif bir metal olduğundan alaşımları uçak ve füze yapımında; hafif ev eşyası yapımında kullanılır.Alaşımları direnç, sertlik ve korozyona karşı duyarlılık için kullanılır.
Berilyum nükleer santrallerde nötron yavaşlatıcı olark kullanılır. Ayrıca bakırla değişik oranda hazırlanan alaşımlarında, berilyumun enekliğinden yararlanılarak yay yapımında kullanılır.Bu yaylar saatlerde ve bir çok hassas makinenin hareket eden parçalarında kullanılır.
Genel Özellikleri:
Oda koşullarında civa elemti hariç hepsi katı haldedir.
Yüzeyleri parlaktır.
Tel ve levha haline getirilebilirler.
Isı ve elektriği iyi iletirler.(Katı ve Sıvı halde)
Ametallerle elektron alışverişi sonucu iyonik bağ yaparak iyonik yapılı bileşikler oluştururlar.
Kendi aralarında bileşik oluşturmaz; alaşım adı verilen karışımlar oluşturular.
Daima elektron vererek (+) yüklü iyon (katyon) oluştururlar.
Periyodik çizelgenin sol tarafında daha çok metaller bulunur.
B. AMETALLER:
Günlük yaşamımızın pek çok alanında ametallerden yararlanırız.Ametallerin kendi aralarında pek çok benzerliği olmasına rağmen her ametalin farklı özelliği vardır. Kullanırken farklı kullanım alanlarına uygun ametali seçeriz.
Flor endüstride; teflon elektrik yalıtımında, yüksek sıcaklığa dayalı plastiklerde ve mutfak eşyalarında kullanılır. (Teflon tencere, tava..)
Klorun en önemli bileşikleri Hidroklorik asit (HCI) ve Sodyum klorür (NaCl) dür.Halk arasında HCI tuzruhu; NaCI yemek tuzu olarak bilinir. Mide özsuyu HCI içerir. Midedeki normal HC yoğunluğu, kumaşları tahrip edebilecek düzeydedir.Klorlu sulardaki hipoklorit iyonları mikrop ve bakteri öldürücü olarak yüzme havuzlarında kullanılır.
Karbon ise yakacak olarak kullanılır. Odunun, kömürüm yapısında bol miktarda karbon bulunur.
Genel Özellikleri:
Oda koşullarında katı, sıvı veya gaz halindedir.
Yüzeyleri mattır.
Kırılgan olduklarından tel ve levha haline getirilemezler.
Grafit hariç ısı ve elektiriği iletmezler.
Kendi aralarında elektron ortaklaşması sonucunda kovalent bağlı bileşikler oluştururlar.
Elektron alarak (-) yüklü iyon (anyon) oluşturma eğilimindedirler.
Oda koşullarında tek atomlu ya da çift atomlu olabilirler.
Periyodik çizelgenin daha çok sağ tarafında ametaller bulunur.
C.YARI METALLER:
Yarı metaller; hem metalin hem de ametalin özelliklerini bir arada taşıyan elementlerdir.
Yarı metaller fiziksel görünüş olarak metallere, kimyasal özellik olarak da daha çok ametallere benzerler.
Yarımetalleri günlük yaşamımızda daha çok elektronik devre elemanlarında kulllanırız.
Silisyum yarı iletken özelliğe sahiptir ve doğada çok bulunur. Genellikle diyot, transistör, entegre devrelerinde ve bilgisayar teknolojisinde kullanılır.
Bor; özellikle kimyasalları saflaştırma, kağıt hamuru beyazlaştırma, metal yüzeylerin temizlenmesi, yangın geciktirici, tekstil, zirai ilaçlama, fotoğrafçılık, nükleer silahlar ve nükleer güç reaktörlerinde muhafaza gibi alanlarda kullanılır.
Genel Özellikleri:
Parlak ve mat görünüşlü olabilirler.
Tel ve levha haline getirilebilirler, kırılgan değillerdir, işlenebilirler.
Isı ve elektriği ametallere göre iyi, metallere göre daha az iletirler.
D. SOYGAZLAR:
Periyodik sistemde en sağdaki dikey sütunda bulunurlar. Soygazlar, kimyasal etkileşimlere karşı ilgisiz olduklarından, pek çok endüstriyel ve teknoloji uygulamalarında kullanılır.
Örneğin Helyum; havadan hafif ve yanıcı olmayan bir gaz olduğundan askeri ve mekanik amaçlı bir takım balonların doldurulmasında, zeplin ve hoverkraftlarda (hava yastıklı araç) kullanılır.
Otoyollarda ve havalimanlarında ikaz işaretlerinde neon lambalar, magnezyum kaynağında magnezyum oksitlenmesinin önlenmesinde, iletişim ve tayf ölçüm işlerinde kullanılır.
Genel Özellikleri:
Oda koşullarında gaz halindedir.
Doğada tek atomlu halde bulunurlar.
Kimyasal etkinlikleri olmayan, kararlı elementlerdir.
Kendi aralarında ve başka hiçbir elementle bileşik oluşturmazlar.
Periyodik cetvelde en sağdaki dikey sütunda bulunurlar.

16- Tabloyu Kodlayarak Öğrenelim..

1/A-2/A-3/A grubu elementleri metaldir.Sadece Hidrojen atomu 1/A grubu elementidir,fakat ametaldir.
4/A-5/A-6/A/7/A grubu elementleri ametaldir.
8/A grubu soygazdır (asalgazdır),elementlerinin son yörüngesinde 8e vardır.
Sadece Helyumun yörüngesinde 2 elektron vardır,fakat soygaz özelliktedir.

1A: He: Helyum HAYDARPAŞA
Li: Lityum LİSESİNİN
Na: Sodyum NANKÖR
K: Potasyum KİMYACISI
Rb: Rubidyum RABİANIN
Ce: Sezyum CESEDİNİ
Fr:Fransiyum FIRLATTI.

2A: Be: Berilyum BEN
Mg: Magnezyum MAĞAZANIN
Ca: Kalsiyum CAMINDAN
Sr: Stronsiyum SARKARKEN
Ba: Baryum BABAMA
Ra: Radyum RASTLADIM.

3A: B: Bor BAK
Al: Alüminyum ALMAZSAN
Ga: Galyum GABAĞI
İn: İndiyum İNDİRİP
Ta: Taltum TARTMAM

4A: C:Karbon CİVCİVİ
Si: Silisyum SİZE
Ge: Germanyum GETİRİRKEN
Sn: Kalay SINIFA
Pb: Kurşun PİSLEDİ

5A: N:Azot NE
P: Fosfor PARA
As:Arsenik AŞIĞI
Sb:Antimon SABRİ
Bi: Bizmut BİZİMKİSİ

6A: O: Oksijen O
S: Kükürt SENİN
Se: Selenyum SEVGİ
Te: Tellür TEPESİNDEKİ
Po: Polonyum POLONYALI

7A: F: flour FERİDE
Cl: Klor CELALİN
Br: Brom BURNUNU
I: İyot ISIRIP
At: Astatin ATTI

8A: He: Helyum HERGELE
Ne: Neon NECMİ
Ar: Argon ARSIZ
Kr: Kripton: KARISINI
Xe: Ksenon KESİP
Rd: Radon RENDELEDİ

6- Tablodaki Değişimler

Periyodik tabloda soldan sağa gidildikçe: Atom numarası artar. Kütle numarası artar Elektron sayısı artar. Metalik özellik azalır Ametallik özellik artar. Atom hacmi (çapı) azalır. Değerlik elektron sayısı artar.

Yukarıdan aşağı inildikçe: Atom numarası artar. Metalik özellik artar. Elektron sayısı artar. Ametallik özellik azalır. Atom çapı büyür. Kütle numarası artar. Değerlik elektron sayısı değişmez.

Periyodik Çizelge ve Özellikleri

PERİYOTLAR CETVELİ Elementlerin sembolleriyle gösterildiği ve özellikleri hakkında bilgi veren cetveldir.Periyotlar cetveli ilk defa dimitri Mendelev tarafından yapılmıştır(elementleri atom ağırlıkları=Kütlelerine göre düzenlemiştir )
Periyotlar cetveli yatay ve düşey sıralardan oluşmuştur
P E R İ Y O T
Periyotlar cetvelindeki yatay sıralardır . Elementler atom numarası en küçük ten en büyüğe doğru ( soldan – sağa ) sıralanırlar . Periyot numarası enerji seviyesini = yörünge sayısını gösterir . 7 periyot bulunur.
PERİYOTLAR CETVELİNDE SOLDAN SAĞA DOĞRU GİDİLDİKCE....

1. Atom numarası artar
2. Kütle numarası artar
3. Metalik özellik azalır
4. Ametalik özellik artar
5. Elektron verme özelliği azalır
6. Elektron alma özelliği artar
7. Atom çapı küçülür
8. Asitlik özelliği artar
9. İyonlaşma enerjisi büyür
10. Elektro negatiflik büyür

LANTANİTLER :Atom numarası 58 – 71 olan elementler ( 6 periyotta )AKTİNİTLER :Atom numarası 89 - 103 olan elementler ( 7 periyotta )

1. Periyotta 2 element

2 . Periyotta 8 “

3 . Periyotta 8 “

4 . Periyotta 18 “

5 . Periyotta 18 “

6 . Periyotta 32 “

7 . Periyotta 23 “ tamamlanmamıştır.


G R U P
Periyotlar cetvelindeki düşey sıralardır Elementler gruplara ortak kimyasal özelliklerine göre sıralanmıştır. 18 tane grup vardır . 8 tane A grubu 8 tane B grubu ( 8B grubu 3 gruptan oluşur ) )
1A Grubu ALKALİ METALLER

2A “ TOPRAK ALKALİ METALLER

3A “ METALLER

7A “ HALOJENLER

8A “ SOYGAZLAR
1A , 2A , ,3A , grubunda ……METALLER

4A , 5A , 6A , 7A grubunda ……AMETALLER

8A grubunda ……SOYGAZLAR

PERİYOTLAR CETVELİNDE YUKARIDAN AŞAGIYA DOĞRU İNİLDİKÇE ...
1-Atom numarası artar.

2-Kütle numarası artar.

3-Metalik özellik artar .

4-Ametalik özellik azalır.

5-Elektron verme isteği artar .

6-Elektron alma isteği azalır.

7-Atom çapı büyür.

8-Bazlık özelliği artar.

Her grup ve periyot boyunca elementlerin özellikleri genellikle sistematik bir biçimde değişiklik gösterirler.

Aynı grupta olan elementler sertlik , parlaklık , iletkenlik , elektron alma veya verme yatkınlıları bakımından birbirine benzerdir.


M E T A L L E R

1- Katıdırlar ( Civa = Hg hariç ) 2- Yüzeyleri parlaktır
3- Isı ve elektriği iyi iletirler
4- Tel ve levha haline gelebilirler
5- Tek atomludurlar ( atomik yapılıdırlar )
6- Kendi aralarında bileşik yapmazlar
7- Kendi aralarında alaşım yaparlar
8- Elektron verme özelliğindedirler ( katyon = +)
9- Ametallerle iyonik bileşik yaparlar
10- Canlıların yapısında çok az bulunur
11- Erime-kaynama noktaları yüksektir
12- 1A,2A,3A grubunda bulunurlar
13- Sulu çözeltileri BAZ özelliği taşır

metaller ;- periyodik tablonun sol tarafında bulunurlar.- genellikle dayanıklı ağır , parlak maddeler olarak tanımlanır.- ısı ve elektriği iyi iletirler.- dövülerek tel ve levha haline getirilebilirler.- üzerine vurulduğunda çınlama sesi duyulur.



A M E T A L L E R

1 - katı, sıvı, gaz halindedirler ( İyot=I , karbon=C , fosfor = P , kükürt = S katı ) ( Brom= Br sıvı ) ( Azot=N , Oksijen=O, Hidrojen=H klor=Cl gaz )
2 - Yüzeyleri mattır
3- Isı ve elektriği iyi iletmezler
4- Tel ve levha haline gelemezler
5- İki ve daha fazla atomludurlar ( molekül yapılı
6- Kendi aralarında bileşik yaparlar
7- Kendi aralarında alaşım yapmazlar
8- Elektron alma özelliğindedirler ( Anyon= - )
9- Kendi aralarında Kovalent bileşik yaparlar
10- Canlıların yapısında bolca bulunurlar
11- Erime-kaynama noktaları düşüktür
12- 4A,5A,6A,7A grubunda bulunurlar
13- Sulu çözeltileri ASİT özelliği taşır

Ametaller ;- periyodik tablonun sağ tarafında bulunurlar.- genellikle parlak olmayan ( mat ) maddeler olarak tanımlanır.- ısı ve elektriği iyi iletmez.- dövülerek tel ve levha haline getirilemezler kırılgan yapıdadırlar.- ametaller ve bileşikleri değişik alanlarda kullanılırlar.
Örnek : Klor ve bileşikleri ;Kuru temizlemede kirlerin çözünmesinde,Yüzme havuzlarının bakterilerden arındırılmasında,Tuvalet temizliğinde ,Hidroklorik asit yapımında ,Tarımda yabani otların temizlenmesinde,İçme sularının bakterilerden arındırılmasında,Antiseptik ve dezenfektan olarak kullanılan ilaçların yapımında.

Y A R I M E T A L L E R

Hem metallerin hem de ametallerin özelliklerini bir arada taşıyan elementlere denir.
Yarı metaller bazı fiziksel özellikleri ve görünüşleri yönünden metallere , kimyasal özellikleri bakımından daha çok ametallere benzerler.
Yarı metaller sınıfında 8 element bulunurBor = B Silisyum = Si Germanyum = Ge Arsenik = AsAntimon = Sb Tellür = Te Polanyum = Po Astanit = At
1 – Parlak veye mat olabilirler2 - Elektrik ve ısıyı ametallerden daha iyi metallerden daha az iletirler.3 - İşlenebilirler ( tel ve levha haline getirilebilirler )4 - Kırılgan değildirler.
Yarı metaller- elektronik devre elemanlarında ,- değişik alanlarda ( mikroskop mercekleri , projektörlerde ) kullanılır.

S O Y G A Z L A R

1- Doğada gaz halinde bulunurlar.
2- Kararlı yapıdadırlar.
3- Bileşik oluşturmazlar.
4- Tek atomludurlar.
5- Erime kaynama noktaları düşüktür.
6- Periyodik tabloda 8A grubunda yer alırlar .
Helyum = He Argon = Ar Ksenon = Xe Neon = Ne Kripton = Kr Radon = Rn

12- Şiir

Peryodik Sistem

Karmaşa içindeydi elementler

Keşfetmeden önce periyodik sistemi Mendeleyer

Elementlere bir düzen geldi,

Hepsi peryodik sisteme yerleşti.

Boş kalınca çizelgede yerleri

Anlaşıldı bulunacak yenileri

Proton sayılarına göre sıralandılar

Çizelgede adlandırıldı bu satırlar

Sonunda periyot adını aldılar

Yerine yerleşince peryotlar

Oluştu kendiliğinden gruplar

Parlak görüntülü ve elektriği iyi iletenler

Çizelgenin sol tarafına yerleştiler

Bilim insanları bunlara dedi ''metaller''

Kırılgan olup elektriği iletmeyenler

Çizelgenin sağ tarafına yerleştiler

Bunlara da denildi ''ametaller''

Bunlarında arasına yerleşti ''yarı metaller''

7- Peryodik Sistem Nedir?

Peryodik Sistem

Günümüzde kullandığımız modern peryodik sistem; elementlerin benzer fiziksel ve kimyasal özelliklkerinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Elementler peryodik sistemde artan atom numaralarına göre dizildiklerinden; belirli aralıklarla bu elementlerin özellikleri arasında peryodik bir tekrar gözlenmektedir.

Peryodik sistemde herbir yatay çizgiye periyot denir.

Periyodik Sistemde toplam 7 periyot vardır. Her bir periyot bir metalle başlayp soygazla biter. Yalnız 1. peryotta hidrojen (H) metal değildir ve 7. peryodun soygazı henüz tespit edilememiştir.

Peryodik Sistemde her dikey sütuna grup denir.

Peryodik sistemde fiziksel ve kimyasal özellikleri birbirine benzer olan elementler aynı grupta toplanmıştır. Peryodik tabloda toplam 16 grup vardır.

9- Hangi Bilim Adamları Peryodik Cetvelle İlgilendi?

Henry Moseley 1913 yılında peryodik sistemi oluşturdu!...

Moseley; elementlerin atom ağırlıklarına göre değil, atom numaralarına bağlı olduğunu gördü ve elementleri peryodik cetvelde atom numaralarına göre sıralandırdı.

Moseley'in çalışmasından sonra Glenn Seaborg; peryodik sistemin altına iki sıra daha ekleyerk peryodik sisteme son halini vermiştir.

8- Periyodik Sistemi Kim Buldu?

Mendelev'in orjinal periyodik tablosu

Rus Kimyacı Dimitri Mendelev

(Mendelyef 1834-1907 )

Periyodik tablo, bilinen tüm elementleri belirli bir düzene göre içeren ve incelemeyi kolaylaştıran bir sistemdir. İlk olarak 1867 yılında J.A.R Newlands, elementleri artan atom kütlelerine göre sıralamış ve bir elementin, kendisini izleyen sekizinci elemente benzer özellikler gösterdiğini ifade eden "Oktavlar Yasası"nı ortaya koymuştu.

Daha sonra 1869 yılında Dmitri Mendelev, benzer özellikler taşıyan elementleri arka arkaya dizdiğinde, atom kütlesine dayanan bir tablo elde etmiş ve o zamanlar bilinmeyen bazı elementlerin (skandiyum, galyum ve germanyum gibi) varlığını, hatta özelliklerini tahmin edebilmişti.

Lothar Meyer isimli araştırmacı da, 1886 yılında, Mendeleev'den bağımsız olarak, atom kütlelerine göre bir periyodik tablo oluşturmuş ve "valans" kavramını ortaya atmıştı. (bkz. elektron dizilimi)

Mendelyef, Alman kimyacı Mayer ile aynı yıllarda birbirlerinden bağımsız olarak çalışmışlar fakat benzer sıralamayı bulmuşlardır.İkiside elemntleri atom ağırlıklarına göre sıralamış ve bazı elementler arasında birbirine tekrar eden benzer özellikler olduğu sonucuna varmışlardır.Mendelev çalışma ve düşünceleri sistem içi bağlantılarla açıkladığından daha çok ilgi görsede, elementleri artan atom ağırlıklarına göre sıraladığından; soygazların eksikliğini sisteminde görememiştir.

Günümüzde kullandığımız tablo, yeni elementlerin de yerleştirilebilmesine olanak tanıyan Mendeleev'in periyodik tablosudur. Ancak ilk halinden farklı olarak, elementler atom kütlesine değil, atom numarasına göre düzenlenmiştir. Buna göre periyodik tabloda, soldan sağa ve yukarıdan aşağıya doğru atom numarası artar. Sıklıkla, buna paralel olarak bağıl atom kütlesi de artış gösterir. Tablodaki yatay sıralar "periyot" olarak adlandırılır. Bir elementin periyot numarası, o elementin sahip olduğu elektronların bulunduğu en yüksek enerji seviyesini gösterir.

11- Hangi Bilim Adamları Peryodik Cetvelle İlgilendi?

Notalarla Periyodik Çizelgenin Ne Alakası Olabilir?

İngiliz Kimyacı J.A.R Newlands 'a göre var!..

Newlands (1838-1898); 1864 yılında bilinen 45 kadar elementi artan atom numaralarına göre sınıflandırmıştır.

Newland bu sıralamda; herhangi bir elementten sonra gelen sekizinci elementin fiziksel ve kimyasal özelliklerinin ilk elementin özelliklerine benzer olduğunu görmüştür. Elementlerin bu benzer özelliklerini tekrar etmelrini müzikteki notalardan etkilenerek oktav (sekizli ) kuralı adını vermiştir.

10- Hangi Bilim Adamları Peryodik Cetvelle İlgilendi?

J.W. Dobereiner

19.yy'ın başlarında bilinen 45 kadar element vardı.O döneme kadar bilim adamları bilinen bu elementlerin fiziksel ve kimyasal özellikleriyle pek ilgilenmemişlerdi.

Dobereiner; elementlerin benzer ilişkilerini

lityum-sodyum-potasyum,

kükürt-selenyum-tellür,

kalsiyum-stronsiyum-baryum üçlüleri arasında görmekteydi.Dobereiner, bu üçlü element gruplarına üçlüler anlamın agelen ''tiriatlar'' adını vermiştir.

3- Bunları Düşündünüz mü?

• 
  
  Bilim adamları neden elementleri sınıflandırma gereği duymuşlardır?

Sizden elementleri sınıflandırmanız istenseydi, sınıflandırmada elementlerin hangi özelliklerinden yararlanırdınız?

• 
  
  Grup ve periyod arasında ne fark var?

Periyodik tabloda metal, ametal ve soygazlar sizce belli yerlerde toplanmışlar mı, yoksa birbirlerinin içinde karışık halde mi bulunuyorlar?

4- Kokuların Sihiri

Çam ormanı içinde bir açık alan.Sıcak bir temmuz günü ve her yerde çilekler...Olgun, sert, parlak kırmızı, tatlı, ağızda yumuşacık hissedilen çeşit çeşit çilekler.
Peki; bu çilekler ne kokar? Bunu durup düşünmediğinizi itiraf etmelisiniz. Yalnızca güneşli kırların, çam ormanlarının kokusundan hoşlanmışsınızdır.
Ancak koku; çok karmaşık bir olgudur. Koku ile ilgili bir çok bilim vardır. Bilim adamları hala neden bazı maddelerin çok, bazılarının az koktuğu; neden bazılarının hoş, bazılarının iğrenç olduğu hakkında görüş birliğine varmaya çalışıyorlar.
Bir maddenin kokusunun moleküllerin yapısı ile alakalı olduğuna kuşku yok. Ama nasıl? Kesin olarak söyleyemediğimiz işte bu. Kokular konusunda henüz kesin bir fiziksel teori yok.....
Kimyacılar bu konuda şanslıdır. Çeşitli konulardan ''sorumlu '' farklı molekülleri tanıyabilir ve size çileklerin ne koktuğunu kesin olarak söyleyebilirler.
Çilek kokusu, doksan altı tane birbirinden oldukça farklı kokunun çok karmaşık bir karışıdır. En deneyimli parfümcü bile, böyle şahane bir çilek parfümü yaptığı için doğayı kıskanabilir.
Bilim adamları, bu ''çilek'' parfümünü ''ayrıştırmayı ''başardılar.Çilek kokusunun, doksan altı tane madde içeriği anlaşıldı...İşte çileğin o harika kokusu; peryodik sistemde yer alan elementlerin farklı şekillerde biraray agelmesiyle oluşmaktadır....

13-Elementler Hakkında Neler Biliyorduk?